Vùng Trồng Khóm Đồng Dinh rộng gần 500ha trải dài qua 3 xã Hòa Định Tây, Hòa Quang Nam, Hòa Quang Bắc và Thị trấn Phú Hòa (Huyện Phú Hòa, Tỉnh Phú Yên). Khóm ở đây trồng trên rẫy cao, thu hoạch quanh năm, tấp nập mua khóm.
Sáng sớm, ông Huỳnh Văn Hương ở xã Hòa Định Tây, lên rẫy cao bẻ khóm chín rồi gùi lại chỗ gốc cây có mắc ròng rọc để đưa khóm xuống rẫy bằng đường dây cáp. Ông Hương cho hay: Trước đây, mỗi lần thu hoạch khóm, người dân vác bao khóm nặng trên 50kg từ trên rẫy cao xuống dốc đứng toàn đá dăm. Khi xuống đến nơi rồi leo ngược lên dốc cao dưới cái nắng chói chang nên mệt bã người. Gần đây, người dân “độ” cái ròng rọc, căng dây cáp rồi treo bao tải khóm vào dây cáp thả ròng rọc từ đỉnh “sổ dốc” xuống chân rẫy. Thường “già” nửa buổi, người dân đưa khóm xuống rẫy xong rồi chất khóm vào trong cái giỏ cần xé chở ra bán cho thương lái.
Chợ Xổm mua bán Khóm Đồng Dinh.
Dọc theo con đường dưới chân rẫy khóm ở đầu đường, nhiều người chở khóm tấp vào bên đường để bán. Thương lái đến đây mua khóm ai cũng “sắm” riêng cho mình một chợ xổm để mua khóm. Mỗi chợ xổm họp có 9-10 người bán khóm. Tại chợ xổm, chủ khóm lựa khóm trong giỏ cần xé ra phân 3 loại: trái lớn, trái trung và trái đẹt (trái nhỏ). Khóm không cân ký mà đếm chục “có đầu” (12 trái) rồi bỏ vào trong túi ni lông bán với giá 100.000 đồng/chục (mỗi trái khóm nặng gần 1kg). Thương lái chỉ việc đếm túi ni lông rồi “tiền trao cháo múc”.
Ông Bùi Văn Long, đang lựa khóm cho hay: Một xe khóm thồ trong giỏ cần xé bán bỏ túi 1 triệu đồng, còn nếu chở theo kiểu “đèo bồng” (chất bao tải lên phía trên giỏ cần xé) thì được 1,5 triệu đồng. Khóm ở đây chủ yếu là khóm trái lớn, còn khóm đẹt rất ít. Đồng khóm Đồng Dinh rộng lớn nên thu hoạch gối vụ quanh năm (trừ những ngày mưa dầm tầm tả, nước suối lớn, người dân không vào được rẫy).
Bà Võ Thị Điệu, thương lái thu mua khóm ở đây cho hay, trước đây chủ khóm chở khóm về nhà để bán, nhưng 7 năm trở lại đây thương lái vào tận rẫy đón đầu tranh nhau mua, tìm chỗ có mặt bằng lập chợ xổm. Thương lái ai cũng có xe tải nên mua xong là chất lên xe chở đi tiêu thụ liền.
Mỗi ngày tiêu thụ hơn 50 tấn khóm
Vùng khóm Đồng Dinh chạy dọc theo con suối Cái, thương lái đón đầu mua qua 2 “khẩu”, một “khẩu” nằm ngay miệng suối Cái ra thị trấn Phú Hòa, còn một “khẩu” qua cánh xã Hòa Quang Bắc. Hàng ngày trên vùng khóm có 8 thương lái thu mua, mỗi lái mua gom khoảng 7 tấn khóm, tương đương 70 triệu đồng. Như vậy, mỗi ngày vùng khóm Đồng Dinh tiêu thụ trên 50 tấn khóm, thu vào trên nửa tỉ đồng. Khóm ở đây thương lái mua và bán ngoài tỉnh như Khánh Hòa, Ninh Thuận…